مبحث طب تولید مثل به سرعت در حال پیشرفت می باشد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی 15-10 درصد از زوجهای جهان با مشکل نازایی مواجه اند که بیش از 1.5میلیون از این زوج ها، ایرانی می باشند. ازاين تعداد حدود30درصد مشکلات ناباروری مربوط به اختلالات شاخصهاي باروري درمردان و20 درصد مربوط به اختلالات طرفين بوده که در کل اختلالات ناباروري مردان، درحدود50درصد موارد ناباروري زوجين را شامل ميشود. از سالهای پیش استفاده از جراحی برای رفع نقایص ساختمان دستگاه تولید مثل، استفاده از داروهای باروری برای تحریک تخمک گذاری از جمله روشهای رایج درمانی بوده لیکن این اقدامات برای تنها گروهی از زوجهای نابارور مؤثر است در حالی که روش های جدید از جمله روش انتقال اسپرم به رحم(IUI) ،IVF، ICSI به عنوان گزینه هایی مناسب برای سایر زوج هایی است که از روش های قبل بارور نشده اند، همچنین استفاده از تکنیک های انجماد و نگهداری سلول های جنسی افراد به منظور حفظ قدرت باروری آنها نیز برای برخی بیماران نابارور به کار گرفته می شود. بکار گیری شیوه های انجماد در بیماران مبتلا به سرطان از لحاظ حفظ قدرت باروری آنها اهمیت ویژه ای خواهد داشت. البته بعضاً دیده شده سرطان ارتباطی به اندام تولید مثلی نداشته، اما شیمی درمانی و پرتودرمانی که برای بیمار انجام می شود به طور غیر مستقیم به تخریب بسیاری از سلول های تولید مثلی (اسپرم و تخمک) می انجامد. شیمی درمانی،اشعه درمانی،جراحی و یا مجموع اقداماتی که در درمان سرطان مورد استفاده قرارمی گیرد، بر اساس نوع، میزان و مدت استفاده می توانند موجب عقیمی وناباروری فرد شود.

 همچنین امروزه با گسترش فرهنگ تنظیم خانواده، اغلب مردان تمایل به عمل وازکتومی را نشان داده که بصورت مقطعی مانع از فرزند دار شدن زوجین میشود و پس از درخواست فرد برای برگشت به حالت طبیعی طی عمل بازگشت ممکن است برای مدتی قادر به فرزند دار شدن نبوده ویا عمل با موفقیت انجام نشود، البته قابل ذکر است مدت زمانی که از عمل وازکتومی فرد میگذرد، کیفیت عمل و نیز حالات روحی روانی فرد پس از بازگشت توان تولیدمثلی، بر روند قدرت باروری وی تأثیر گذار می باشد.

امروزه با کمک شیوه های انجماد سلول های جنسی، می توان قدرت باروری بیماران مبتلا به سرطان را بازگرداند و نیز مشکلات برگشت قدرت باروری فرد و اضطراب های ناشی از عدم تولید اسپرم برای باروری پس از عمل وازکتومی، از بین خواهد رفت.

فریز اسپرم چیست؟

انجماد شاخه اي از علم كرايوبيولوژي است كه به حفظ و نگهداري طولاني مدت سلول در دماي بسيار پايين مي پردازد. کشفی که درسال 1948 توسط Polge- Smith -Parks بعمل آمد، نشان داد که اسپرم fowl(ماکیان) می تواند در دمای 70 – درجه سانتیگراد در حضور گلیسرول زنده بماند، که در واقع شروع تئوری انجماد سلولهای جنسی و بافتها بود.

سلولهای زایای مرد در مقابل ابتلا به عفونت ها، ضربه، تأثیرعوامل محیطی همانند آلودگی های شغلی وهمچنین داروها به خصوص شیمی درمانی و اشعه درمانی بسیارآسیب پذیر بوده به گونه ای که این عوامل میتوانند منجر به تخریب فرآیند اسپرماتوژنز شده و تا مرحله توقف کامل روند تولید اسپرم، پیشروند. از روش های تجربه شده و قابل قبول، حفظ باروری مردان مبتلا به سرطان و یا افراد  درمعرض تخریب اسپرماتوژنز قبل ازهر گونه اقدام درمانی،انجماداسپرم و نگهداری آن در بانک اسپرم می باشد. نزدیک به نیم قرن است که روش فریز اسپرم ابداع شده وامروزه از آن به عنوان یکی از روشهای کمک باروری ART)) مورد استفاده قرار می گیرد.اسپرم ها را میتوان برای استفاده هایی چون لقاح مصنوعی یا سایر درمان های ناباروری ونیز اهداء اسپرم در آینده فریز کرد.

بعد از طی شدن آزمایشات مخصوص،  انجماد نمونه های اسپرم درظروف حاوی نیتروژن مایع با دمای 196_درجه سانتیگراد  صورت می گیرد. پس از انجماد اسپرم، زمانی که فرد نیاز به ذوب نمونه داشته باشد بابه کارگیری روش های پیشرفته، نمونه از حالت فریز خارج شده و برای استفاده در تکنیک های IUI،ICSI،IVF آماده می شود. در واقع تکنیک های لقاح خارج رحمی، به ویژه ICSI اثرات مخرب ایجاد شده بر روی سلولهای زایای مرد را پس از پروسه فریزجبران می نماید.

 

کاربردهای فریز اسپرم

اسپرم فرد نمونه دهنده برای استفاده وی در موارد ذیل گرفته و فریز می گردد:

•·       حفظ قدرت تولید مثل در تمام طول زندگی برای همه افراد

•·       ذخیره و نگهداری اسپرم قبل از اعمال جراحی سیستم تناسلی که توانایی انزال و روند تغییر تولید اسپرم را مختل می نمایند.

•·      تضمین باروری با ذخیره و نگهداری دراز مدت اسپرم برای مردانیکه تحت عمل وازکتومی قرار  می گیرند.

•·       ذخیره و نگهداری اسپرم برای مردانیکه مایلند اسپرم آنها درغیاب وی برای همسرشان در دسترس    باشد.

•·      فرد نمونه دهنده بزودی در معرض درمان های خاص قرار خواهد گرفت (شیمی درمانی، رادیوتراپی و …)

•·     فرد دارای تعداد کمی اسپرم بوده و یا تعداد اسپرمهای وی در هر بارنمونه دهی، کاهش چشمگیری  را نشان می دهد.

•·     فرد در روز نمونه گیری برای انجام عمل IVF نخواهد توانست در زمان و مکان درمان حضور  پیدا کند.

•·     ذخیره و نگهداری اسپرم برای مردانیکه با مواد رادیو اکتیو، اشعه X،سموم و مواد شیمیایی  خطرناک و مضر برای سلامت جنسی (دستگاه تولیدمثلی) سروکار دارند.

•·       فرد خواهان اهدای اسپرم باشد.

 

 تصویر:  STRAW (لوله مخصوص فریز اسپرم) که حاوی اسپرمهای فریز شده در ماده مخصوص فریز میباشد را نشان میدهد.

شانس فرزند دار شدن پس از فریز اسپرم چه میزان خواهد بود؟

برخی از اسپرم ها در طول پروسه فریز زنده نمانده و یا دچار تغیرات ساختاری می شوند. از این پروسه بیشتر برای درمان ناباروری به روش ICSI((Intra_Cytoplasmic Sperm Injectionاستفاده می شود. اما موفقیت در روشهای IVF و ICSI نیز نسبی  بوده که بیشتر به سن زن گیرنده اسپرم وابسته است .

• 
• 
• 
• 
•