آزمایش فسفر یکی از آزمایش های روتین می باشد که برای اندازه گیری فسفر خون استفاده می شود. فسفر یک ماده ی معدنی در بدن است که با اندازه گیری آن می توان به مقدار فسفات پی برد.

فسفات نوعی یون محسوب می شود. این ماده از جمله مواد تشکیل دهنده ی غشاء سلولی است و سلول ها برای تامین انرژی به آن نیاز دارند.

بدن برای استحکام دندان و استخوان، توازن میان اسیدی و باز بودن، تقویت دستگاه عصبی و انعطاف ماهیچه ها به این ماده نیاز دارد. بیشتر فسفر مورد نیاز بدن در استخوان ها و بافت های بدن وجود دارد.

 

شرایط نمونه گیری:

آزمایش فسفر مربوط به آزمایشات بیوشیمی می باشد و برای انجام آزمایش نمونه ی خون وریدی مورد نیاز است. برای انجام این آزمایش نیاز است فرد ناشتا باشد. البته لازم به ذکر است ناشتایی به معنای عدم مصرف آب نمی باشد.

 

ناشتا بودن حداقل به مدت ۴ ساعت مورد نیاز است و قبل از آزمایش غذاهایی که حاوی مقدار کلسیم و فسفر است مانند لبنیات و تخم مرغ میل نکند.

 

تفسیر جواب آزمایش فسفر:

بالا بودن و پایین بودن سطح سرمی این ماده در آزمایش فسفر، نشانگر نوعی اختلال در بدن می باشد. همچنین عوارضی را در بردارد.

اگر میزان فسفر از سطح سرمی نرمال خود بالاتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های کلیوی، اختلال عملکرد غدد داخلی، ازدیاد ویتامین د، کاهش منیزیم، بیماری کبدی، سوء تغذیه و ازدیاد کلسیم افزایش می یابد.

پایین بودن سطح سرمی فسفر می تواند منجر به ضعف، بی حالی، کمبود انرژی، خستگی، تندخویی و بی حوصلگی شود و خطر ابتلا به نرمی استخوان را افزایش می دهد.

 

 

کراتینین و اوره دو ماده زائد در خون هستند که باید توسط کلیه ها دفع شوند. چون این دو ماده فقط توسط کلیه ها قادر به دفع می باشند، می توان گفت که دفع یا عدم دفع این دو ماده توسط کلیه ها از طرفی عملکرد و یا عدم کارائی و سلامت کلیه ها را نشان می دهد.

معمولا بعد از ۵۰ سالگی مقدار این دو ماده هر ۱۰ سال مقداری از مقدار طبیعی بالاتر می رود، که نشان دهنده کاهش عمل کلیه ها می باشد که با افزایش سن بطور طبیعی به علت کاهش عمل کلیه ها می باشد و لذا اهمیت خاصی نباید به آن داده شود. کراتینین و اوره با آزمایش خون قابل اندازه گیری می باشد.

اوره و کراتنین دو ماده سمی در خون هستند که به دنبال سوخت و ساز مواد غذائی در بدن به وجود می آید. این دو ماده سمی فقط از طرق کلیه ها دفع می شوند.

 

اگر علائمی از بیماری کلیوی داشته باشید، ممکن است پزشک شما یک آزمایش کراتینین خون را برای ارزیابی میزان کراتینین خون انجام دهد. این علائم عبارتند از:

•  خستگی و مشکل خواب
•  از دست دادن اشتها
•  تورم در صورت، مچ دست، مچ پا، یا شکم
•  درد کمر در نزدیکی کلیه ها
•  تغییرات در جریان ادرار و تکرر ادرار
•  فشارخون بالا
•  حالت تهوع
•  استفراغ

 

بهتر است بیمار ناشتا باشد ولی الزامی نیست.

تست اسید اوریک تست پزشکی ای است که سطح  اوریک اسید خون را نشان می دهد. این تست می تواند ارزیابی مهمی در تشخیص و مدیریت سنگ کلیه و نقرس باشد.

برای این که متوجه شوید که چرا نیاز به تست اوریک اسید دارید بهتر است که مقداری درباره ی اوریک اسید اطلاعات کسب کنید. اوریک اسید محصول زاید شکستن باز پورین ( از اجزای سازنده دی ان ای ) در بدن است.

پورین همچنین در مواد غذایی مانند گوشت نیز وجود دارد. این محصول زاید 70% به وسیله ی کلیه ها و 30 درصد از طریق روده دفع می شود.

وجود مقدار معینی اوریک اسید در خون کاملا طبیعی است، مشکل زمانی است که مقدار این ماده از حد طبیعی خود بیشتر در خون وجود داشته باشد.

بالا بودن مقدار بالای اوریک اسید در خون باعث به وجود آمدن شرایطی تحت عنوان هایپر اوریکمی می شود. بیماری ها و شرایط زیادی می تواند باعث به وجود آمدن هایپر اوریکمی شود.

 

آزمایش اسید اوریک چه زمانی تجویز می شود؟

وجود علائم هایپر اوریکمی می تواند پزشک را به تجویز این تست سوق دهد.

این علائم شامل:

• قرمز شدن و ورم کردن مفاصل
• درد پشت کمر
• خون در ادرار
• تکرر ادرار
• حالت تهوع

 برای افرادی که پرتو درمانی یا  شیمی درمانی می کنند نیز به طور مکرر این تست تجویز می شود. سرطان به خودی خود مقدار اوریک اسید را بالا نمی برد ولی درمان آن می تواند سبب مرگ تعداد زیادی سلول و بالا رفتن مقدار اوریک اسید خون شود.

 

لازم است بیمار ناشتا باشد و شب قبل غذای با پروتئین بالا مصرف ننماید.

 

آزمایش کلسترول

یک آزمایش کامل کلسترول (که پنل چربی و یا پروفایل چربی نیز نامیده می شود) آزمایش خونی است که در آن می توان تعداد کلسترول و تری گلیسیرید در خون را اندازه گیری کرد. آزمایش کلسترول می تواند به شما کمک کند خطر تجمع پلاک ها در رگهای خونی و شریان ها که به باریک شدن و مسدود شدن آنها در بدن می انجامد را تشخیص دهید.

 

چرا باید آزمایش کلسترول انجام شود؟

سطح کلسترول بالا معمولا نشانه و یا علامتی ندارد بنابراین یک آزمایش کلسترول می تواند ابزاری مهم برای تشخیص باشد. سطح بالای کلسترول اغلب برای بیماری های قلبی یک فاکتور خطر است.

یک آزمایش کامل کلسترول می تواند در تعیین اندازه و سطح کلسترول خون به شما کمک کند. همین امر نیز موجب می شود جلوی توسعه و پیشرفت بیماری قلبی نیز گرفته شود. این نوع آزمایش شامل محاسبه 4 نوع چربی (لیپید) در خون است.

 

چه کسانی باید آزمایش کلسترول خون بدهند؟

تمامی افراد بزرگسالی که سن آنها 20 و یا بالاتر باشد باید هر 5 سال یکبار این آزمایش را انجام دهند. بهتر است این نوع آزمایش از اوایل سن بیست سالگی آغاز گردد.

حتی اگر سالم هستید باید این آزمایش را به طور منظم انجام دهید. یک بیماری حاد، حمله قلبی و یا استرس شدید می تواند سطح کلسترول خون را تحت تاثیر خود قرار دهد.

 

اگر موارد زیر را داشته باشید آزمایش کلسترول خون برای شما لازم و ضروری است:

• سابقه کلسترول بالا در خانواده
• اضافه وزن
• عدم تحرک فیزیکی
• ابتلا به دیابت
• داشتن رژیم غذایی پر چربی
• مردان بالای 45 سال و یا زنان بالای 55 سال

این فاکتورها شما را در خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری های قلبی قرار می دهد.

 

 

بهتر است بیمار ناشتا باشد ولی الزامی نیست.

 

لازم است بیمار ۱۲ الی ۱۴ ساعت ناشتا بماند به صورت اینکه ساعت ۶ عصر غذای ساده‏ای تناول نموده و تا ۸ صبح ناشتا بماند (نوشیدن آب در ساعات شب بلامانع است).

 

تقریبا یک مورد به ازای هر 10 زن باردار دیابت بارداری ( GTT) را تجربه خواهند کرد. در صورتی که قند دو ساعت بعد از غذای فرد بالاتر از حد طبیعی باشد ، تست تحمل گلوکز (GTT) که شامل سه مرحله اندازه گیری قند خون است ، می تواند در تشخیص دیابت بارداری بسیار کمک کننده باشد.

تست تحمل گلوکز برای چه کسانی انجام می شود؟
تست تحمل گلوکز به صورت روتین در دوران باردرای بین هفته 26 تا 30 در خواست می شود. همچنین شاید قبل از این زمان به زنانی که چاق هستند و یا سابقه خانوادگی دیابت دارند توصیه به انجام GTT می شود.

 

نحوه انجام تست تحمل گلوکز (GTT ) چگونه است؟
افزایش قند خون می تواند نشان دهنده کارکرد ضعیف بدن در تولید انسولین باشد . اما قند خون بالا همیشه نشانه ای از دیابت بارداری نیست. به همین دلیل از آزمون تحمل گلوکز استفاده می شود.

برای انجام این آزمایش باید حداقل 8 ساعت ناشتا باشید. در صبح روز آزمایش یک محلول گلوکز ( قند) به فرد داده می شود و نمونه خون در زمان های 1 ساعت ، 2 ساعت و 3 ساعت بعد از خوردن محلول گلوکز از او گرفته می شود.

آزمون تحمل گلوکز ( تست تحمل گلوکز یا GTT ) چه زمانی در بارداری انجام می شود؟
طبق دستورالعمل وزارت بهداشت کشور آزمایش GTT بین هفته 26 تا 30 بارداری برای مادر درخواست می شود.

 

بیمار لازم است حداقل ۸ ساعت ناشتا باشد. بعد از دادن یک نمونه خون در حالت ناشتا در آزمایشگاه محلول قند نوشیده و سپس نمونه یا نمونه‏های بعدی در زمان مورد نیاز تهیه می‏گردد.

 

آزمایش قند خون ناشتا یکی از مناسب ترین راه ها برای پی بردن به وضعیت اولیه قند خون ،بویژه برای افراد مشکوک به دیابت است.علائمی مانند تکرر ادرار،افزایش حجم ادرار و همچنین خشکی دهان ممکن است نشانشگر اولیه افزایش قند خون و در نهایت یک پیش آگهی برای دیابت باشند.

برای اطمینان از حصول نتایج بهتر،آزمایش باید در شرایط رعایت ناشتایی انجام شود .پزشک شما در صورت مشکوک شدن به دیابت،آزمایشات تکمیلی را درخواست خواهند کرد.

 

دلایل افزایش قند خون:

عواملی مانند دیابت،پاسخ حاد در عفونت ،سوختگی، سندروم‌کوشینگ ،نارسایی کلیوی ،درمان با دیورتیک ها و همچنین پانکراتیت حاد باعث افزایش قند خون می شوند.

 

دلایل کاهش قند خون:

عواملی مانند روزه داری، زیاده روی در مصرف انسولین، بیماری آدیسون باعث کاهش سطح گلوکز خون می شوند.

 

 

برای انجام این آزمایش بیمار لازم است حداقل ۸ ساعت ناشتا باشد. مثلا شب شام سبک میل نموده و صبح روز بعد به آزمایشگاه مراجعه کند، نوشیدن آب اشکال ندارد.

 

 

حفظ سطح سالم قند خون

پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای ممانعت از افزایش زیاد قند خون بسیار حیاتی است. استراتژی های حفظ سطح سالم قند خون عبارتند از:

محدود کردن مصرف قند و نمک.

به جای نان سفید، نان سبوس دار و ماکارونی را انتخاب کنید.

خوردن غذاهایی که سرشار از فیبر هستند برای کمک به بدن برای این که سطح قند خون را کاهش دهد.

خوردن غذاهای حاوی پروتئین بالا برای حمایت از احساس پر بودن معده.

انتخاب سبزیجات غیر نشاسته ای که احتمال افزایش بیش از حد قند خون را کاهش می دهند.

افرادی که داروهای دیابتیک مصرف می کنند و در معرض خطر ابتلا به قند خون خطرناک هستند ، باید رژیم غذایی مشابه را دنبال کنند. آنها همچنین برای جلوگیری از افت قند خون باید اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.

بیماری سلیاک

مقدمه
بیماری سلیاک‌ (Coeliac disease) یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی یا ارثی می باشد.

در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال پیدا می کند.

در صورتی که بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند.

 ظاهرا ورود گلوتن به سلولهای پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. واکنش التهابی ایجاد شده در طول زمان موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy) و کاهش فعالیت آنزیمهای روده می‌ شود.

 چون بخش عمده‌ ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌ شود.

اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند. بیماری سلیاک واگیردار یا سرطانی نیست‌. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی‌) آغاز می‌ شود.

 امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌ کند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. 

شیوع سلیاک دراروپا یک در پانصد است. دراستان تهران نیز ۱۵۰ مبتلا به‌ این بیماری شناسایی شده‌ اند.

بیماری سلیاک هم‌چنین به نام‌ های اسپروی غیر حاره‌ ای و آنتروپاتی حساس به گلوتن هم نامیده می‌ شود.

 

نشانه‌ ها:
بیماری سلیاک طیف وسیعی دارد. شایعترین علائم گوارشی شامل اسهال، نفخ، کاهش وزن، استئاتوره  (اسهال چرب) می‌ باشد. مدفوع حجیم و بی رنگ می باشد. از دیگر علائم این بیماری خستگی، آسیب به رشد کودک، آتروفی و ضعف عضلانی است.

سوء جذب موادی مثل آهن و ویتامین B۱۲ موجب کم خونی می شود. سوء جذب کلسیم و ویتامین D  موجب استئوپنی و یا کاهش تراکم استخوان می شود و در نتیجه منجر به شکستگی های پاتولوژیک استخوان و هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می‌ شود. 

سایر عوارض بیماری شامل آمنوره، ناباروری، تنگی پیلور، اکیموز و پتشی، کمبود ویتامین K و درماتیت هرپتیفورم می‌ باشد. شیوع سرطان های روده در بیماران سلیاکی بالاست.

برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیش گیری از بروز علائم است. برخی از بالغین مبتلا تنها خستگی و کم خونی دارند.

 

علت بیماری:
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می‌ شود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.

 

عوامل افزایش دهنده خطر که به عنوان گروه پرخطر یاد می شوند، عبارت اند از:
•  سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
•  حاملگی
•  سایر آلرژی‌ ها

 

 

بیماران با ریسک متوسط برای بیماری سلیاک، عبارتند از:
•  مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر (Irritable Bowel Syndrome = IBS)
•  مبتلایان به افزایش آنزیم های کبدی
•  آنمی فقر آهن بدون توجیه
•  خستگی، بی حالی
•  وجود علائم گوارشی بدون وجود سابقه بیماری اتوایمیون یا سلیاک در خانواده درجه یک
•  نفروپاتی پریفرال
•  آتاکسی
•  Dental Endomel defects
•  افراد با طحال کوچک
•  اختلالات fertility
•  مبتلایان به سندرم داون و یا ترنر
•  مبتلایان به کمبود IgA
•  کولیت میکروسکوپیک  

 

بیماران با ریسک پایین برای بیماری سلیاک، عبارت اند از:
•  مبتلایان به استئوپوروز و استئوپنی
•  فیبرومیالژیا
•  سندرم خستگی مزمن
•  سوزش سر معده و یا رفلاکس
•  پانکراتیت حاد و یا مزمن
•  آلوپسی
•  بیماری های اتوایمیون کبد
•  بیماری های پوستی به غیر از درماتیت هرپتی فرم
•  میگرن
•  اختلال نقص توجه
•  تشنج
•  سندرم پای بیقرار

پیشگیری:
در حال حاضر نمی‌توان از آن پیشگیری به عمل آورد.
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن، می‌توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت‌. روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته بعد از شروع رژیم غذایی آغاز می‌ شود.

 

تشخیص:
اولین قدم در تشخیص اندازه گیری تست های سرولوژیک هست:
– تست  Total IgA
– تست  Anti Tissue TransGlutaminase IgA (Anti TTG/IgA)

این دو تست اگر در گروه پرخطر (دارای شواهد بالینی قوی) انجام شود و حتی منفی باشد، قدم بعدی آندوسکوپی و بیوپسی است. شیوع سلیاک در بیماری سرونگاتیو 22-6 درصد است.

این دو تست اگر در گروه با خطر بینابین و کم خطر مثبت شود، باید برای آندوسکوپی و بیوپسی ارجاع داده شوند و اگر منفی بود بیماری سلیاک در این دو گروه از بیماران رد می شود.

اگر بیمار جزو گروه IgA deficient قرار گیرد، از دو تست ذیل استفاده می شود:
–  تست Anti Tissue TransGlutaminase IgG (Anti TTG/IgG)
– تست  Deaminated Geliadin Peptide IgG (DGP/IgG)

توجه1: در کودکانی که Anti TTG/IgA بیشتر از 10 برابر رنج نرمال باشد و تست Anti Endo Myseal Ab IgA (EMA/IgA) در دو نمونه خون مثبت باشد و تست HLA DQ2 و HLA DQ8 مثبت شوند (این دو تست در 99 درصد مبتلایان به بیماری سلیاک مثبت می باشد)، تشخیص سلیاک قطعی است و نیازی به بیوپسی ندارند.

توجه2: بهترین تست سرولوژیک تشخیصی در بزرگسالان Anti TTG/IgA و در کودکان زیر دو سال DGP/IgG و DGP/IgA می باشد.

توجه3: افزایش تیتر DGP ، در کودکان متناسب با شدت آسیب به روده کودکان بوده و می تواند به عنوان یک ابزار برای پایبندی کودک و والدین برای رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن استفاده شود.

توجه4: اگر نمای روده (دئودنوم) در آندوسکوپی نرمال باشد نمی تواند سلیاک را رد کند و باید حتمأ بیوپسی هم گرفته شود.

برای بیوپسی هم حتمأ باید 5 نمونه بافتی از قسمت دیستال دئودنوم و 2 نمونه بافتی هم از بولب دئودنوم گرفته شود.

13 درصد بیماران درگیری در ناحیه بولب دارند. هرچند توصیه می شود که از هر سه منطقه پروگزیمال، دیستال و بولب دئودنوم نمونه بیوپسی گرفته شود.

همچنین یکی از راه های تشخیص توسط خود فرد این است که اگر رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده كرد و اگر علائم بیماری اش برطرف شداحتمالاً سلیاك دارد.

آزمایش خون به پزشك كمك می كند كه این بیماری را تشخیص دهد. قبل از شروع رژیم غذایی بدون گلوتن، انجام آزمایش خون ضروری است.

تشخیص قطعی بیماری با برداشتن تكه ای از بافت (بیوپسی) با استفاده از یك لوله باریك كه وارد روده می شود (آندوسکوپی)، تایید می شود.

 

درمان:
مناسب ترین جایگزین برای گندم، ارزن هست که فاقد گلوتن می باشد.
تنها انتخاب درمانی، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است‌. اساس درمان این بیماری رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر است و دوره بهبودی آن با رعایت رژیم غذایی خاص به طور معمول ۳ تا ۶ ماه که البته در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌ رسد.

بیماران مبتلا به سلیاک باید از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیز و آرد سیب‌ زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند. 

بیشتر مبتلایان به سلیاک به تخم‌ مرغ، شکر و روغن حساسیت‌ های متفاوتی دارند، از این رو از مصرف محصولاتی که این گونه مواد بوفور در آن ها به کار رفته نظیر انواع سس‌ ها خودداری کنید. 

مبتلایان باید از مصرف غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس، کالباس، ماکارونی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌ جات و کیک‌ هایی که در آن ها از گلوتن و یا آرد گندم استفاده شده پرهیز کنند.

به علت آن که این گونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند باید برای جبران کمبود ویتامین‌ ها و املاح معدنی از میوه‌ ها و سبزی‌ ها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کم‌چرب، ماهی و برنج بسیار استفاده کنند و روغن‌ های مایع ذرت، زیتون، کانولا و هسته انگور را جهت پخت و پز به کار برند.

 

عوارض سلیاک درمان نشده:

کم خونی و فقر آهن

شروع زود هنگام پوکی استخوان

نازایی و سقط جنین

کمبود های ویتامین و مواد معدنی

بدخیمی های دستگاه گوارش

تظاهرات عصبی: میگرن، حمله های صرعی، زوال عقل

 

داروها:
•  آهن و اسیدفولیک برای کم‌ خونی
•  کلسیم و مکمل‌ های ویتامینی در صورت کمبود
•  امکان دارد داروهای کورتیزونی خوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن در موارد حمله شدید بیماری تجویز شوند.

 

رژیم غذایی:
رژیم غذایی فاقد گلوتن‌. حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است‌. بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می‌ گیرید صبر پیشه کنید.

برنامه‌ ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می‌ پذیرد.
هیچ محدودیتی برای فعالیت بدنی وجود ندارد.

غده ی تیروئید یکی از غدد مهم بدن است که میزان سوخت و ساز انرژی بدن را تنظیم می کند. این غده شکلی شبیه پروانه دارد و در جلوی نای قرار گرفته است.

 

برای بررسی عملکرد تیروئید چه آزمایش‌هایی انجام می‌ شود؟

پزشک قادر به تشخیص هر کدام از علائم تیروئید بوده و می‌ تواند به شما کمک کند که این علائم را از بین ببرید. ممکن است پزشک چندین آزمایش خون را برای بررسی عملکرد تیروئید در خواست دهد، از جمله موارد زیر:

• آزمایش TSH
• آزمایش T4
• آزمایش T3
• آزمایش ایمونوگلوبولین تحریک کننده تیروئید (TSI)
• آزمایش آنتی‌ بادی ضد تیروئید، یا آنتی‌ بادی تیروئید پراکسیداز (TPOab)

در طی آزمایش خون، نمونه خون در مطب یا کلینیک پزشکی گرفته می‌ شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌ شود.

در طول ارزیابی آزمایش خون مقدار TSH، سطح هورمون‌ های تیروئید و آنتی‌ بادی‌ هایی که در بیماری‌ های خود ایمنی تیروئید حضور دارند، سنجیده می‌ شود. آنتی‌ بادی‌ ها مولکول‌ هایی هستند که توسط بدن به‌ اشتباه تولید می‌ شوند.

آن‌ ها به بافت‌ های بدن حمله می‌ کنند. عوامل پیچیده زیادی بر سطح عملکرد تیروئید و هورمون‌ های آن تأثیر می‌ گذارند. هنگام تفسیر آزمایش عملکرد تیروئید، پزشکان سابقه پزشکی بیمار و عوامل مختلف را مد نظر قرار می‌ دهند.

 

? غده ی تیروئید، یُد موجود در غذا را جذب کرده و هورمون های T3 و T4 (تری یدوتیرونین و تترایدوتیرونین یا تیروکسین) را می سازد.
این هورمون ها در غده مزبور ذخیره شده و به تدریج در مواقع لزوم به داخل خون رها می شوند.
هورمون های تیروئید برای رشد نرمال مغز و دستگاه عصبی به خصوص در سه سال اول زندگی ضروری هستند و در صورت عملکرد نامناسب آن ها ممکن است عقب ماندگی ذهنی بروز کند.

بچه ها در سنین بالاتر برای رشد مناسب و بزرگسالان برای متابولیسم منظم و تنظیم سوخت و ساز بدن به هورمون های تیروئیدی نیازمند هستند.
به همین علت در بعضی کشورها در بدو تولد تست تنظیم تیروئید از نوزادان به عمل می آید.

? هیپوتالاموس تنظیم کننده ی ساخت هورمون های تیروئیدی است، به طوری که هورمونی به نام TRH آزاد می کند که به هیپوفیز رفته و هیپوفیز نیز هورمون Thyroid Stimulating Hormone یا TSH را به خون آزاد می کند که این هورمون غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های تیروئیدی را در خون آزاد کند.

? به همین دلیل در مواقعی که سطح هورمون تیروئید در بدن کاهش می یابد، TSH بیشتری در خون ترشح می شود و سطح آن در خون بالا می رود.
برعکس در پُرکاری تیروئید که میزان زیادی هورمون(T3 و T4) در خون وجود دارد، TSH کمتری آزاد می شود و سطح آن در خون کاهش می یابد.

البته در مراحل اولیه ی عملکرد نامناسب غده ی تیروئید ممکن است حتی TSH نرمال باشد، ولی معمولاً بعد از چند هفته TSH میزان واقعی هورمون تیروئید را منعکس می کند.

 ? معمولاً برای اطمینان، T3 و T4 کل پلاسما و T3 و T4 آزاد در آزمایشات اندازه گیری می شوند.

غده تیروئید ابتدا T4 و به مقدار خیلی ناچیزی T3 تولید می کند.

اکثر T3 موجود در خون به وسیله ی تبدیل T4 به T3 در بافت احشایی حاصل می شود. T3 و T4 بعد از ساخته شدن در تیروئید به وسیله ی پروتئین هایی نظیر آلبومین و TBG و ترانس تیرتین در خون انتقال می یابند.

?تنها مقدار بسیار جزئی یعنی حدود 1 درصد هورمون های T3 و T4 به صورت آزاد در خون هستند و جالب این جاست که فقط همین مقادیر آزاد بر بافت ها مؤثر هستند.

همچنین با وجودی که مقدار T3 آزاد بسیار کمتر از T4 آزاد است، ولی تأثیر بیشتری بر نحوه ی مصرف انرژی توسط بدن دارد.

 

در آزمایش تیروئید چه مواردی اندازه گیری می شوند؟
معمولاً تست TSH اصلی ترین و مهم ترین ارزیابی است، ولی به همراه آن ممکن است کل T3 و T4 (مقادیر متصل به پروتئین + مقادیر آزاد) و نیز T3 و T4 آزاد (FT3 و FT4) مورد بررسی قرار گیرند.

?امروزه روش های جدید بررسی غده ی تیروئید شامل اسکن غده ی تیروئید و اسکن یُد برداشتی می باشند. در روش اسکن تیروئید، ایزوتوپ یُد به بیمار تجویز شده و منتظر شروع مراحل هورمون سازی مشابه عملکرد طبیعی تیروئید می شوند و از این طریق تفاوت از میزان نرمال تعیین می شود.
در روش اسکن یُد برداشتی، یُد نشاندار برداشته شده توسط غده ی تیروئید بررسی می شود.

 

?افراد هیپوتیروئید کمتر برداشت می کنند و برعکس افراد هیپرتیروئید، یُد بیشتری برداشت می کنند.
لازم به ذکر است که اندازه گیری T3 و T4 به وسیله روش های RIA انجام می گیرد که جایزه نوبل 1977 را برای مبدعان این روش به ارمغان داشت.

 

نشانه های معمول هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید):
اِدِم، فراموشی، اضافه وزن، خستگی، حساسیت به سرما، موی خشک و شکننده، یبوست، انقباض عضلانی، افسردگی، گواتر(بزرگی تیروئید)، پریود نامنظم با مقدار زیاد

?نشانه های معمول هیپرتیروئیدیسیم (پُرکاری تیروئید):
کاهش وزن سریع، افزایش اشتها، فشار خون بالا، تعریق، ضعف عضلانی، عدم تحمل گرما، انقباضات روده ای مکرر، لرزش، نامنظم بودن پریود، التهاب و ورم بافت اطراف چشم و گواتر (بزرگی تیروئید)

 

 

 

مبدأ این فرآیند شناسائی به سطوح پائین‌تر حیات می‌رسد. به عنوان مثال رده‌های اسفنج که قرابت وراثتی دارند اگر در کنار یکدیگر قرار داده شوند تمایل دارند در جهت همدیگر رشد کرده و بصورت یک توده بزرگ درهم آمیزند و برعکس رده‌های بدون قرابت وراثتی، سلولهایی را که به یکدیگر نزدیک می‌شوند تخریب و منطقه دافعه بین کلونی‌ها را باقی می‌گذراند.

این فرآیند‌های شناسایی شامل مولکول‌های سطحی است که قادرند به طور اختصاصی به مولکول‌های سطح مولکول‌های دیگر اتصال یابند. اساس پاسخ‌های پیچیده سیستم ایمنی بدن به عوامل غیر خودی، توانایی مولکول پروتئینی است که بطور اختصاصی قادر است ساختمانهای خاصی را بر مولکول دیگر شناسایی و با آن پیوند یابد.

بطور کلی واژه ایمنی به تمام مکانیسم‌ها و یا فرآیندهایی اطلاق می‌گردد که جهت محافظت در مقابل عوامل محیطی بیگانه بدن از آن مکانیسم ها استفاده می‌کند. این عوامل طیف وسیعی را شامل می‌شوند. بعنوان مثال میکرو ارگانیسمها، فرآورده‌های غذایی، مواد شیمیایی، داروها، گرده‌های گیاهی، مو و پرز حیوانات همگی برای بدن بیگانه محسوب می‌شوند. ایمنی می‌تواند ذاتی یا اکتسابی باشد. ایمنی ذاتی شامل فرآیندها و عناصری است که شخص با آنها به دنیا می‌آید و این عناصر همواره بدون آمادگی قبلی جهت محافظت فرد در مبارزه با تهاجم خارجی حضور دارند. این عناصر بطور کلی شامل: سطوح بدن و اجزای داخل بدن می‌باشند. سطوح بدن مثل پوست و غشاهای مخاطی بدن و واکنش عطسه و سرفه که در برابر عوامل محیطی سد مؤثری ایجاد می‌کنند. عناصر داخلی متعددی نیز نمایانگر ایمنی ذاتی هستند. از جمله تب و یک سری مواد ترشح شده از گلبولهای سفید (لکوسیتها) مثل انترفرون و هم چنین یک سری از پروتئین‌های موجود در سرم مثل آلفا و بتا لیزین، آنزیم لیزوزیم و مواد متعدد دیگر که از حوصله این بحث خارج است.

 سرآغاز زندگی دفاعی پستانداران از جمله انسان با بهره‌گیری از ایمنی‌های مادری و نیز با استفاده از واکنشهای ایمنی به سبب برخورد با عوامل خارجی است.

در نخستین روزهای بعد از زایمان، شیر مادران را که بنام آغوز می‌شناسیم سرشار از عوامل ایمنی مادری است و گرچه نوزاد در مرحله تولد مواد مخلتف دفاعی بخصوص ایمونوگلوبولین مادری را با خود بدنیا می‌آورد، اما با اولین برخورد با محرک خارجی عکس‌العمل‌های ایمنی اکتسابی فعال و متناسب شروع می‌گردد.

تحقیقات و پیدایش رشته ایمونولوژی در چند ده سال اخیر آنچنان درخشنده و چشمگیر خودنمایی کرد و پیشرفت نمود که اگر شاخه‌ای برومند و گسترده از علوم پزشکی نمی‌بود، چنین تصورمی‌شد که خود بنیانی علمی و تنومند همپایه کلیه علوم پزشکی است. در هر حال این شاخه بزرگ و عمده پزشکی آنچنان ارتباط و همبستگی پر اهمیتی با دیگر رشته‌ها و شاخه‌های پزشکی دارد که به یقین هیچیک از  متخصصین از علوم پزشکی بی‌نیاز از این دانش فراگیر نمی‌تواند باشند. واژه ایمنی از کلمه لاتین Immunitas به معنای مصونیت سیاسی و اجتماعی گرفته شده است. که در رم باستان به سناتورهای رومی در دوره نمایندگی آنها اعطا می‌شد. از روزگاران دور، واژه ایمنی را برای مصونیت از ابتلا به بیماری، بخصوص بیماریهای عفونی بکار می‌بردند. مجموعه سلولها و مولکول‌هایی را که باعث ایجاد مصونیت می‌شوند سیستم ایمنی و پاسخ هم‌آهنگ و کامل آن را به مواد بیگانه پاسخ ایمنی‌می‌گویند. امروزه علم ایمنی‌شناسی را در یک جمله: توانایی تشخیص و تمایز خودی از بیگانه تعریف می‌نمایند. در پاسخ ایمنی به هر ماده و یا  مولکول بیگانه، ساخت و کارهای مصونیت بخش متعدد و متنوعی وجود دارند. بسیاری از این اعمال فرد را در مقابل عفونتهای گوناگون محافظت می‌نماید و درشرایط خاص باعث آسیب بافتی و درنهایت بروز بیماری می‌گردند. بنابراین مفهوم جامع و نوین ایمنی عبارتست از واکنش بدن به مواد خارجی از قبیل میکروب‌ها، مولکول‌های پروتئینی و پلی‌ساکاریدی درشت، بدون در نظر گرفتن پیامد فیزیولوژیک و آسیب‌شناسی آن می‌باشد. با این تعریف ایمونولوژی بررسی تجربی پدیده ایمنی در مفهوم گسترده‌تر آن یعنی تفسیر وقایع سلولی و مولکولی بعد از مواجه شدن بدن با میکروبها و یا مولکولهای درشت بیگانه است.

ولی در پشت این تعاریف به ظاهر ساده دریایی از شگفتیها نهفته است که هر صاحب شعوری را به خضوع در پیشگاه آفریدگار بلند مرتبه و تلاش در هر چه بیشتر شناختن خود به عنوان مقدمه‌ای برای رسیدن به مقام قرب الهی و به نحوی گام زدن در راه معنویت و سلوک الی ا… وا می‌دارد. در عین حال این فکر متبادر می‌شود که در عالم معنا هم باید چنین قوانینی حکمفرما باشد. زیرا در جسم که نازلترین درجه وجودی انسان است به میزان زیادی مکانیسم‌های پیچیده ایمونولوژیک وجود دارد تا جسم انسان را در برابر تهاجم اجسام بیگانه (دشمن) مصون و محفوظ بدارد. پس باید در عالم معنا که در واقع در برگیرنده بعد روحانی ماست نیز چنین قوانین متشابهی وجود داشته باشد، تا آن بعد عالی‌تر روحانی ما نیز از گزند آفت‌ها و خطاها مصون بوده و ایمنی برایش فراهم آید. که هدف از خلقت انسان هم همین است. از آنجا که انسان به عنوان اشرف مخلوقات بر روی زمین موجودی است که دارای دو بعد جسمانی و روحانی می‌باشد. پس برای محافظت از هر یک از این دو بعد وجودی خود طبیعتاً نیاز به دو سیستم دفاعی دارد. در عین‌حال که ظاهراً از هم مجزا می‌باشند در حقیقت با مشارکت یکدیگر برای امنیت و سلامت جسم و جان انسان هر دو سیستم مورد نیاز ما می‌باشد. امنیت برای بعد جسمانی در حیطه علم ایمونولوژی بررسی می‌شود و آرامش جان در بعد روحانی با کسب ایمان حاصل می‌شود.

سیستم ایمنی بعد جسمانی، امنیت بعد روحانی ایمان

اغلب مورخین معرفی مفهوم ایمنی را برای اولین بار به تاسیدیدس (5 قرن قبل از میلاد) نسبت می‌دهند. این واژه را برای عفونتی که طاعون می‌نامید بکار گرفت. شاید با طاعون خیاری که امروز ما می‌شناسیم فرق داشته باشد. شاهد این مدعا رسم چینیان باستان در وادار کردن کودکان به استنشاق پودر زخم‌های پوستی بیماران بهبودی یافته از آبله است، ولی اگر کتاب تاریخ ایمونولوژی را از آغاز ورق بزنیم خواهیم دید که از حدود یک هزار سال قبل از تولد حضرت عیسی مسیح علیه السلام ایمونولوژی توسط ایرانی‌ها و چینی‌ها شناخته شده بود. این اقوام از مایع و پوسته زخم‌های آبله بیماران، برای مصون‌سازی افراد سالم استفاده می‌کردند.

این عمل واریلاسیون Varilation  به معنی آبله‌کوبی نام دارد. که خطراتی هم در پی داشت و گاهی آبله خطرناک و کشنده در شخص سالم ایجاد می‌کرد. در سال 1798 یک پزشک انگلیسی به نام ادوارد جنر متوجه شد که خانم‌های دهاتی که از پستان گاوهای مبتلا به آبله گاوی، شیر می‌دوشند اگر چه دستهایشان ابتدا زخم می‌شد ولی بعداً این افراد در مقابله با بیماری آبله انسانی مصون هستند. این پزشک بطور تجربی با تزریق زخم‌های آبله گاوی به انسان اولین بار بطور عملی در انسان علیه یک بیماری ایجاد مصونیت کرد و نام خود را در تاریخ علم پزشکی به یادگار گذاشت. جنر نام این عمل را واکسیناسیون نامید، چون کلمه ماده گاو در لاتین واکسا نامیده می‌شود. مقاله تاریخی جنر درباره واکسیناسیون در همان سال انتشار یافت و روش او برای ایجاد مصونیت در برابر بیماریهای عفونی مورد پذیرش عمومی قرار گرفت. گویاترین سند برای اهمیت و پیشرفت ایمونولوژی اعلامیه سال 1980 سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) در مورد ریشه‌کنی آبله می‌باشد. آبله اولین بیماری عفونی است که با انجام واکسیناسیون از جهان ریشه کن شد. طی سی سال گذشته درک ما از سیستم ایمنی و فعالیتهای آن بطور فزاینده‌ای گسترش یافته است. پیشرفت روشهای کشت سلولی، روش شناسایی نو ترکیبیDNA و بیوشیمی پروتئین‌ها، ایمونولوژی را از یک علم توصیفی به علمی تبدیل نموده است که بر پایه آن می‌توان پدیده‌های گوناگون ایمنی را بصورت مرتبط با یکدیگر ارزیابی نمود و سپس بر اساس روندهای بیوشیمیایی و ساختاری بطور دقیق تفسیر نمود.

استفاده از روشهای ایمنی‌سنجی که امروز بدون تردید مبنای دقیق‌ترین روشهای اندازه‌گیری کمی و بررسی کیفی در آزمایشگاه‌های علوم زیستی می‌باشد، علم ایمنی‌شناسی را یکی از بارزترین شاخه‌های علوم پایه قرار داده است که قلمرو بس وسیع دارد، بطوریکه بصورت بزرگراه اصلی تحقیقات درآمده است. با استفاده از آن متدها، شناخت بسیاری از نایافته‌های بشر در عرصه بیولوژی، امکان پذیر گردیده است و در نهایت در عرصه تولید نیز راه‌کارهای جدید پیشگیری، تشخیص و درمان را در پیش روی پژوهشگران قرار داده است. قبل از بیان و تشریح ایمونولوژی مدرن لازم است تاریخچه و نظر دانشمندان ایران و اسلام را در مورد ایمنی‌شناسی بدانیم:

محمدبن زکریای رازی را پدر طب تجربی می‌دانند. اولین کسی است که در مورد زکام یونجه‌ای یا آلرژی بهاره رساله نوشته است. رازی از چهره‌های برجسته علمی و جهانی روزگار خویش بود که متأسفانه شخصیت کم‌نظیر این دانشمند اسلامی در درون ابرهای تعصب‌آمیز اروپائیان پنهان شده است. تنها دانشمندی که از رازی در کتاب خود به نیکی یاد می‌کند پرفسور ویلیام بال استاد ایمونولوژی انستیتو ملی آلرژی و بیماریهای عفونی آمریکاست. او در کتاب ارزشمند ایمونولوژی خود(چاپ چهارم) چنین می‌نویسد: در قرن دهم میلادی اولین فردی که شرح کلینیکی روشنی از آبله بیان کرد پزشک عالم ایرانی، رازی بود، که برای اولین بار موفق شد بین آبله، سرخک و سایر بیماریهایی که بثورات جلدی داشتند، تشخیص افتراقی خوبی بیان کند. ولی کار بی‌نظیر او در این است که اظهار داشت کسی که به بیماری آبله مبتلا شود یک ایمنی دائمی در برابر این بیماری خواهد داشت. بیان این مطلب نشان می‌دهد که رازی اولین کسی است که نظریه روشنیاز ایمنی اکتسابی را بیان داشته است. در قرن پانزدهم میلادی نیز بوعلی‌سینا اشاره زیبایی به نظریه ایمنی اکتسابی دارد که 500 سال بعد توسط دانشمند ایتالیایی فرکاستورو شرح داده شده است. شیخ الرئیس بوعلی‌سینا، فیلسوف، طبیب، ادیب و یکی از بزرگترین دانشمندان جهان اسلام و ایران و یکی از برجسته‌ترین متفکران گیتی در تمام دوران زندگی بشری است و نام او همواره بر چهره تاریخ جهان می‌درخشد. این دانشمند برجسته ایرانی یکی از علل زکام و نزله را بوئیدن داروهای گرمی بخش مانند زعفران، مشک و پیاز می‌داند. که باز نوعی آلرژی به گیاهان است.

سید اسماعیل جرجانی مؤلف کتاب ذخیره خوارزمشاهی بنیانگذار طب فارسی است. طب اسلامی پس از درگذشت ابن‌سینا بیشتر جنبه علمی به خود گرفت و کانون‌های پزشکی در ایران، اندلس، مصر و مراکش بارور شد. در مکتب پزشکی ایرانی سید اسماعیل جرجانی ستاره درخشانی است که با نگاشتن کتاب ارزنده ذخیره خوارزمشاهی فارسی‌نویسی در طب را حتی قبل از ابوعلی سینا نیز وجود داشت بارور و شکوفا نمود جرجانی بوی مشک را یکی از سببهای بروز زکام می‌داند. عطر و رنگ برخی از طعام‌ و آشامیدنی‌ها را سبب بروز سرفه‌های خشک و تنگ نفس ذکر می‌کند.( آلرژی غذایی و دارویی)

یکی دیگر از بزرگترین پزشکان ایرانی همپایه سید اسماعیل‌جرجانی، بهاء الدوله رازی می‌باشد. کتاب پزشکی معروف او خلاصه‌التجارب است که در سال 907 هجری قمری تالیف نموده است. (نسخه خطی به شماره 1800 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران) گفتار بهاءالدوله در مورد ازدیاد حساسیت‌ها، صریح روشن و متکی به مشاهدات دقیق است. او پرهیز از عطرها، عرق‌ها، ترشی‌ها و مواد تحریک‌کننده را برای رفع زکام و تنگ نفس مفید می‌داند.

از دیگر موارد تحقیقات دانشمندان ایرانی در زمینه ایمنی‌شناسی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

به دانش بود مرد را ایمنـــــــی                   ببندد ز بد دست اهریمنی  (فردوسی)

در ایران قدیم نیش عقرب کژدم را با روغن آن درمان می‌کردند چنانچه منوچهری می‌گوید:

راحت کژدم زده، کشته کژدم بود                  می زده را هم به می چاره و درمان بود.

در ایران قدیم استفاده از شبه واکسن‌ها رواج داشته است چنانکه مهرداد ششم (63 قبل از میلاد) پادشاه ایرانی هر روز مقداری ارسنیک را مصرف می‌نمود تا در مقابل این سم مقاوم شود و دیگران نتوانند او را مسموم کنند. وی را باید از پیشگامان دانش ایمنی شناسی دانست.

اکنون با در نظر گرفتن اختصار به معرفی چهره‌های معروف ایمونولوژی از قدیم تا عصر حاضر می‌پردازیم.

1- ادوارد جنر که بیشتر او را پدر ایمنی‌شناسی و پیشگیری می‌نامند ـ (1832-1749)

2-لوئی پاستور (95-1822) پدر ایمونولوژی ـ دانشمند فرانسوی، یکی از پیشگامان جهان در علم طب است که کشفیات او در میکرب‌شناسی بی‌نظیر است. این دانشمند بی‌نظیر موفق به کشف واکسن سیاه زخم و هاری گردید که یکی از صدها کار علمی لوئی پاستور می‌باشد. نام نیک او در سراسر جهان در مراکز علمی به نام انستیتو پاستور پایدار و ابدی است. روانش شاد باد.

3- رابرت کخ(1910-1843): میکروب‌شناس آلمانی برنده جایزه نوبل 1905 می‌باشد. پدیده کخ از افتخارات علمی او است و چرخه زندگی میکرب سیاه زخم و وبا را مشخص نمود.

4- الی مچنیکف (1916-1845): در اوکراین متولد شد. روی پدیده بیگانه‌خواری یا فاگوسیتوز کار کرد، به دلایل سیاسی روسیه را به قصد پاریس ترک نمود و تحقیقات خود را در زمینه ایمنی سلولی در انستیتو پاستور پاریس نزد پاستور ادامه داد و در سال 1908 به اخذ جایزه نوبل موفق گردید.

5-پل ارلیش (1915-1854) در آلمان متولد شد. طریقه استاندارد نمودن زهر دیفتری و پادزهر دیفتری از کارهای ارزشمند او می باشد نظریه زنجیره جانبی او در ایمونولوژی مشهور است. در ایمنی‌شناسی سرطان‌ها کار کرده است و شروع شیمی درمانی در این بیماران از ابتکارات این دانشمند است. در سال 1908 باتفاق مچنیکف جایزه نوبل پزشکی را دریافت نموده است.

6- سوانته آرینوس (1927-1859): اصطلاح ایمونوشیمی از ابتکارات اوست. به سبب ارائه نظریه کمپلکس آنتي‌ژن و آنتی‌بادی که قابل برگشت است در سال 1903 جایزه نوبل در شیمی را بخود اختصاص داده است.

7- جولیوس بورد(1961-1870) : پزشک بلژیکی در انستیتو فرانسه ثبوت مکمل را ابداع نمود و بخاطر این کار ارزشمند برنده جایزه نوبل در پزشکی گردید.مکمل در آن زمان در تشخیص بیماریهای عفونی بخصوص سیفلیس اهمیت زیادی داشت.

8-امیل بهرينگ (1917-1854): میکرب شناسی آلمانی در برلین بود. بنیانگذار کارخانجات عظیم داروسازی بهرینگ در آلمان می‌باشد. آنتی‌توکسین ضد دیفتری و کزاز از کشفیات اوست. تجویز آنتی‌توکسین سرم باعث نجات جان افراد زیادی از بیماری دیفتری می‌شد. تحقیقات او شروع سرم درمانی در بیماریهاست.

9-کارل لاندشتاینر(1943-1868): دانشمند آلمانی که بناچار به آمریکا سفر کرد و در مرکز تحقیقات راکفلر نیویورک به کشف گروههای خونی موفق شد و در سال 1930 موفق به دریافت جایزه نوبل گردید. تحقیقات ایمونوشیمی او مخصوصاً در زمینه هاپتن شهرت جهانی دارد.

10- چارلز روبرت ریکت(1935-1850) : پزشک فرانسوی و محقق فیزیولوژی توکسین است. در سال 1913 باتفاق پورته بخاطر کشف پدیده آنا فیلاکسی موفق به اخذ جایزه نوبل گردید. او ثابت نمود که برخی از پدیده‌های ایمونولوژی به جای اینکه خاصیت محافظتی داشته باشد گاهی بصورت ازدیاد حساسیت در می‌آید و پدیده آنافیلاکسی در حیوانات و در انسان یک ازدیاد حساسیت است که گاهی به شوک شدید منجر شده و ممکن است خطرناک باشد.

11- فون پریکه (1929-1874): پزشک اتریشی که ترم آلرژی از ابتکارات اوست. تست پوستی برای تشخیص بیماری سل از ابداعات اوست. پریکه مکانیسم بیماری سرم را بیان نمود.

12- ادوارد رایت (1947-1861): آسیب شناسی و ایمونولوژیست انگلیسی، در زمینه سلولی مخصوصاً ایمنی در بیماریهای عفونی صاحب‌نظر بود. در تأسیس انجمن ایمونولوژیست‌های امریکا نقش مهمی داشت و در درمان مجروحان جنگی نوآوری‌هایی ارائه نمود.

13- نیکلاس آرتوس (1945-1862): پزشک فرانسوی، که در مورد زهر و فیزیولوژی آن کارهای ارزنده‌ای انجام داد. آنافیلاکسی موضعی در واکنش موضعی آرتوس از ابتکارات این دانشمند است. او ثابت کرد که نكروز موضعی نتیجه برخورد واکنش آنتی‌ژن و آنتی‌بادی است.

14- آلبرت کالمت (1933-1863): پزشک فرانسوی که معاون علمی انستیتوی پاریس بود. او سل و آنافیلاکسی را بطور علمی از هم جدا ساخت. از کارهای مهم علمی او ساخت واکسن BCG می‌باشد.

15-آرنه تسیلیوس (1971-1902): شیمی‌دان سوئدی است در سال 1960 در شیمی برنده جایزه نوبل گردید. در سال 1948 به ابداع روش الکتروفورز موفق گردید و آنتی‌بادی‌ها را به نام گاماگلوبولین نام‌گذاری کرد. وی هم‌چنین مخترع پلاسمای مصنوعی می‌باشد. روانش شاد باد.

16- الوین آبرهام کبت 1914: ایمونشیمیست آمریکائی و همکارتسیلیوس: نشان داد که ایمونوگلوبولین‌ها ممکن است S19باشند، محل اتصال آنتی‌بادی‌ها به آنتی‌ژن را تشخیص داد و هم‌چنین کربوهیدرات‌های آنتی‌بادی را شناخت و زنجیره ایمونوگلوبولین‌ها را به تصویر کشید.

17- هنری دیل (1968-1875): ایمونولوژیست انگلیسی که واسطه‌های شیمیایی اعصاب از یافته‌های این دانشمند است و مهمترین کشفیات او هیستامین می‌باشد. تحقیق ارزشمند او در زمینه آنافیلاکسی است. برنده جایزه نوبل سال 1935 می‌باشد.

18- هنس زین سر (1940- 1878): از ایمونولوژیست‌های مشهور دانشگاه هاروارد آمریکاست. او فرق پدیده توبرکولین و ازدیاد حساسیت را بیان نمود.

19- ماکس تیلر (1972-1899): ویروس‌شناس آفریقایی، کار ارزنده او کشف واکسن تب زرد است که باعث شد جایزه نوبل 1851 باو تعلق گیرد.

20-گرگوری شوارتزمن (1965-1896): میکروب شناس روسی که به امریکا مهاجرت کرد. برای اولین بار نشان داد تزریق آندوتوکسین میکربی به یک واکنش موضعی و سیستمیک منجر می‌شود و به نام واکنش شوارتزمن نامگذاری شد. این واکنش پدیده‌اي غیر ایمونولوژیک بوده و بعلت انعقاد منتشر داخل عروقی است، ولی پدیده موضعی آن ایمونولوژیک بوده و شبیه واکنش آرتوس می‌باشد.

21-رابین کومبس متولد 1921: آسیب‌شناس و ایمونولوژیست انگلیسی که تست مشهور او به نام تست کومبس معروف است.  این تست که در سال 1940 ابداع شد برای تشخیص کم‌خونی‌های همولیتیک به کار می‌رود. کارهای ارزشمند او در زمینه ایمنی خون و بیماریهای خود ایمنی شهرت فراوانی دارد.

22-آلبرت کونز(1978-1912): ایمونولوژیست آمریکائی، از کارهای ارزشمند او ابداع آنتی‌بادی فلورسنت است. برنده جایزه ارلیش در سال 1966 و همچنین برنده جایزه بهرینگ می‌باشد.

23- ارنست و بسکی (1969-1901): دانشمند آلمانی که به آمریکا مهاجرت کرد یکی از صاحب‌نظران مهم در پدیده انتقال خون می‌باشد. کارهای ارزشمند این دانشمند در زمینه بیماریهای خود ایمنی و بخصوص خود ایمنی تیروئید می‌باشد.

24-پیتر آلفرد گورر (61-1907):  ایمونولوژیست انگلیسی، مهمترین کشف او در ایمنی‌شناسی شناخت ژنتیک پیوند است. او باتفاق سنل موفق به کشف ژن‌های سازگاری بافتی H2  در موش شد. هم‌چنین به کشف آنتی‌ژن کلاس II  و نقش آن در پس‌زدگی تومور نائل گردید.

ایمونولوژی یا ایمنی‌شناسی گویای مصونیت در برابر کلیه عوامل خارجی بدن می‌باشد. به عبارت دیگر سیستم دفاعی بدن را در مقابل عوامل خارجی توجیه می‌کند. علمی است با دامنه بسیار وسیع و هر چه علم پزشکی شکافته‌تر شده است، ارتباط این رشته با سایر رشته‌های پزشکی محسوس‌تر گردیده است. بطوریکه امروزه به راحتی می‌توان اذعان نمود که هیچ رشته‌ای در پزشکی بدون ارتباط با رشته ایمونولوژی نمی‌باشد.

نیاز به دانستن مکانیسم‌های دفاعی بدن در کلیه اعضا و بافت‌ها و حتی سلولهای بدن امروزه کاملاً روشن شده است. هر چه شناخت علوم پایه پزشکی مولکولی‌تر شده است، مجهولات و ابهامات مکانیسم‌های بیولوژی و پاتولوژیک بدن نیز روشن‌تر و واضح‌تر گردیده است و با پیشرفت علم بیوتکنولوژی در علوم پایه پزشکی رشته ایمونولوژی نیز جایگاه نوین و خاصی را در رشته پزشکی بخود اختصاص داده است. آشنایی با رشته ایمونولوژی و پی بردن به یک یک مکانیسم‌های دفاعی بدن یعنی آشنایی به عظمت خلقت خداوند.

چگونه سیستم دفاعی بدن جسم بیگانه را از خودی تشخیص می‌دهد و از بین می‌برد؟ و اگر این قدرت تشخیص و افتراق خودی از بیگانه را از دست بدهد مواجه با دنیایی از بیماریهای خود ایمنی خواهد شد. تا بامروز برای درمان صددرصد این بیماران نتایج ایده‌آل بدست نیامده است. طبق نظم خاصی سلولهای دفاعی بدن برای از بین بردن جسم بیگانه بموقع تکثیر پیدا می‌کنند و عوامل متعددی در بدن همکاری می‌کنند که از تکثیر بیش از حد سلولهای دفاعی بدن جلوگیری شود و یا تکثیر آنها متوقف شود. از طرف دیگر عدم تکثیر سلولهای ایمنی باعث نقص ایمنی در بدن می‌گردد که یکی از بیماریهای آشنا در این زمینه بیماری ایدز می‌باشد و الی غیر النهایت.

بیماری نقص ایمنی بصورت ارثی و اکتسابی وجود دارد. همچنین تکثیر بیش از حد یا پرولیفراسیون سلولها مساوي است با بیماریهای بدخیم در نقاط مختلف بدن، که درمان کامل این بیماریها نیز هنوز در دست مطالعه و تحقیق می‌باشد.

حساسیت، آسم و آلرژی نیز یکی از بخش‌های بسیار مهم و وسیع رشته ایمونولوژی می‌باشد که عوامل متعدد محیطی، روانی و عصبی، تغذیه و بالاخره بهتر است بگوئیم عوامل ارثی و اکتسابی متعددی در ایجاد بیماریهای آسم و آلرژی دخالت دارند که تشخیص و درمان این دسته از بیماریهای ایمنی نیز رو به تکامل می‌باشد ولی هنوز به ‌مرحله ایده‌آل نرسیده است.

با پیشرفت علم ایمونولوژی کمک بسیار موثری در تشخیص و درمان علل ناباروری به عمل آمده است. اثر سیتوکین‌ها در تنظیم و سنتز هورمونهای مختلف با ثبات رسیده است. ارتباط سیستم ایمنی با دستگاه های مغز و اعصاب، باب جدیدی از تشخیص و درمان را در این زمینه فراهم نموده است و بالاخره در ارتباط با التهاب و عفونتها که در مواردی عوامل متوقف‌کننده فعالیت‌های سیستم ایمنی از عهده پاسخگویی برنیامده است و فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی منجمله سیستم کمپلمان باعث فعال شدن سیستم انعقادی و ایجاد انعقاد داخل عروقی منتشره (D.I.C.) که یکی از علل مرگ بیماران در سپتی‌سمی‌ها می‌باشد، می‌گردد. مطالب فوق اشاره‌ای بود به فعالیت‌های سیستم ایمنی که بطور خلاصه در تمام بافتهای بدن این فعالیتها در حالت سلامت و یا بیماری انجام می‌پذیرد.

Annol of Immunology

از اهمیت علمی رشته ایمونولوژی همین بس که در صحنه رقابت‌های علمی، آموزشی و تحقیقاتی، مجله‌های علمی ایمنی‌شناسی کوی رقابت را ربوده و حرف اول را در بین مجلات پژوهشی و آموزشی می‌زند.

همچنین در بین دانشمندان و محققانی که تاکنون موفق به دریافت جایزه نوبل گردیده‌اند بیشترین سهم به این رشته اختصاص داده شده است. از سال 1901 که بهرینگ اولین جایزه نوبل را در ارتباط با کشف آنتی‌توکسین بخود اختصاص داد و بعد از آن لوئی پاستور پدر ایمونولوژی موفق به دریافت جایزه نوبل گردید، تاکنون بیست دانشمند ایمونولوژیست دیگر موفق به دریافت جایزه نوبل در ارتباط با تحقیقات علمی ایمونولوژی خود گردیدند.

شروع فعالیت رشته ایمونولوژی در ایران توسط مرحوم استاد دکتر حسن میردامادی، بنیانگذار این رشته تحت عنوان بخش سرم شناسی، در مهر ماه سال 1319 در دانشکده پزشکی آغاز گردید. از سال 1333 یعنی حدود 55 سال قبل دوره های تخصصی سرم‌شناسی در دانشکده پزشکی فعال گردید و همکاران ایمونولوژیست دکتر میردامادی، مرحوم دکتر نظری و مرحوم دکتر سعادت زاده و استاد دکتر رهبر (کاشف هموگلوبینوپاتی‌های اختصاصی در ایران که به نام نامبرده ثبت گردیده است) و اینجانب افتخار شاگردی همه آنها را با گذراندن پایان‌نامه دکترا در بخش سرم‌شناسی دانشکده پزشکی در سال 46-1345 داشتم و به یاری خداوند شروع فعالیت تحقیقاتی و آموزشی را در حضور آن اساتید عزیز و گرانقدر از همان زمان شروع نمودم و حمد و سپاس، خداوند منان که تا به امروز فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی را در همین زمینه ادامه داده‌ام.

انجمن ایمونولوژی ایران در سال 1370 تاسیس گردید و در ده سال اخیر فعالیت‌های چشمگیری داشته است که یکی از مهمترین آنها انتشار مجله  Iranian Journal of Immunology )JI)  از سال 1380 می‌باشد و سال بعد از انتشار، مجله مورد قبول مجامع بین المللی قرار گرفت. از سال تحصیلی 74-1373 که دوره کارشناسی ارشد ایمونولوژی با پذیرش 11 نفر دانشجو فعالیت خود را آغاز نمود تا سال تحصیلی 88-87 با پذیرش 33 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد جمعاً تاکنون 358 فارغ‌التحصیل در این زمینه داشته است و در دوره دکترای ایمونولوژی (PhD) از سال تحصیلی  74-73 با 6 نفر دانشجو فعالیت خود را شروع نموده است و در سال تحصیلی 88-87 با پذیرفتن تعداد 14 نفر دانشجو، جمعاً 103 نفر در مقطع دکترای تخصصی ایمونولوژی تاکنون در این رشته تحصیل نموده‌اند. لازم به ذکر است دوره‌های فوق‌تخصص ایمونولوژی بالینی نیز در دانشگاه تهران و مشهد نیز بطور متناوب ارائه می‌گردد.

در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشکده پزشکی بخش سرم‌شناسی با گشایش گروه پاتوبیولوژی با همت استاد گرانقدر آقای دکتر مرتضی سیادت و همکاری جناب آقای دکتر حاذقی در سال 1345 فعالیت خود را زیر نظر مرحوم استاد دکتر اسدا… حری آغاز نمود. پس از جدا شدن گروه انگل‌شناسی و قارچ‌شناسی از گروه پاتوبیولوژی، بخش سرم‌شناسی زیر نظر گروه میکروبیولوژی اداره می‌گردید تا سال 1373 که گروه ایمنی‌شناسی فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود را بطور مستقل آغاز نمود و به یاری خداوند از سال 1377 تاکنون سالانه، 4 دانشجوی فوق‌لیسانس و از سال 1383 یک سال در میان 3 دانشجوی دوره دکترا پذیرفته است و شایان ذکر است اکثر فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گروههای ایمونولوژی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر ایران جهت دوره دکترا پذیرفته شده‌اند و یا در مراکز تحقیقاتی مختلف سراسر کشور مشغول تحقیق و تدریس می‌باشند و بالاخره یکی دیگر از موفقیت‌های چشمگیر همکاران ایمونولوژیست ایرانی ارائه 165 مقاله علمی ـ تحقیقی در اندکس اسکوپوس در سال 2007 می‌باشد.

ضمن آرزوی توفیقات روزافزون برای کلیه همکاران ایمونولوژیست سراسر کشور و سراسر جهان، به یاری خداوند حکیم و منان کلیه این موفقیت‌ها شروع راه خدمت به جامعه بشریت و بیماران در ارتقاء سلامت و بهداشت بوده و اميد است در آینده نزدیک شاهد موفقیت‌های چشمگیر بیشمار دیگری باشیم.